Sen (1) - Po co jest nam sen?

SEN (I)

PO CO JEST NAM SEN?

Niegdyś sny odgrywały ogromną rolę w wierzeniach religijnych, często przypisywano im charakter proroctw. Treścią snów mogą być wspomnienia minionych zdarzeń. Zgodnie z psychoanalizą, marzenia senne to nic innego, jak wyraz życzeń, żywionych przez nas na jawie. W wiekach średnich pozbawianie snu było stosowane jako jedna z metod tortur. Życie ludzi, którym zakazano spać, naznaczone było rozmaitymi halucynacjami. Skutki bezsenności występują na różnych poziomach i z różną intensywnością. Na temat snu wciąż niewiele wiemy. Spróbujmy, zatem, odpowiedzieć na pytanie, czym takim jest sen? Czy sny kobiet i mężczyzn różnią się może od siebie?

Sen (łac. somnus) jest to stan fizjologiczny występujący w regularnych odstępach czasu, w którym rola świadomości jest albo znacząco osłabiona, albo też świadomość całkowicie zanika. Bezpośrednią przyczyną snu jest zmęczenie ośrodków nerwowych, względnie - czynność działających okresowo specjalnych ośrodków snu. Gdy śpimy nasze powieki są zamknięte, źrenice ulegają zwężeniu, gałki oczne zwrócone są ku górze, zwalnia się nadto nasze tętno i oddychanie. Najgłębszym snem jest sen początkowy, potem jego głębokość ulega obniżeniu. Co ciekawe, niektóre ze zmysłów pozostają czynne podczas snu. Tak jest np. ze zmysłem słuchu czy powonienia, a także ze zmysłami wewnętrznego i zewnętrznego dotyku. Dlatego też niewygodne ułożenie ciała może spowodować sen o spętaniu, zapach spalenizny - sen o pożarze.

Czynności tej poświęcamy około 1/3 całego naszego życia. To sporo. Co, zatem, sen nam daje? Sen jest naturalną i niezbędną formą odpoczynku każdego człowieka. Jest to jeden z niezbędnych elementów warunkujących prawidłowe funkcjonowanie organizmu ludzkiego. Sen umożliwia ogólną jego regenerację. Gdy śpimy dochodzi nie tylko do naprawy uszkodzonych za dnia komórek, odbudowy wrażliwości receptorów, ale także do utrwalania pamięci. Podczas dnia czegoś się uczymy, a w trakcie snu zapamiętujemy te nowe doświadczenia. To właśnie podczas snu dochodzi do wydzielania pewnych hormonów, np. hormonu wzrostu. Jeśli myślimy, że hormon ten jest potrzebny wyłącznie dzieciom, to jesteśmy w błędzie. Hormon wzrostu ma bowiem olbrzymie znaczenie również dla odbudowy tkanek dorosłych osobników. Sen nie wymaga takiej aktywności mózgu jak czuwanie, niemniej jest od niego nie mniej złożony. Gdy człowiek śni, używa do tego prawej półkuli mózgu, która wyświetla wybrane obrazy.

Zapotrzebowanie na sen jest różne; zależy m.in. od wieku i ogólnego stanu zdrowia. I tak, niemowlęta śpią nawet do 20 godzin na dobę, dzieci w wieku szkolnym - ok. 10, a przeciętny dorosły człowiek - ok. 7. Oczywiście, ludzie zdrowi i silni nie wymagają aż tak długiego okresu snu. Dłuższy czas jest, natomiast, potrzebny osobom chorym i słabym. Podobnie osobom wykonującym wytężoną pracę - obojętnie: fizyczną czy psychiczną - należy się zwiększona dawka snu. Można spać zaledwie 3 godziny. Nie oczekujmy jednak, że po tak krótkim czasie snu będziemy wypoczęci, że nasza intelektualna wydajność będzie wysoka. Kilka lat temu rozpoczęto badania nad snem, porównując długość snu z długowiecznością. Wyniki głosiły, że ludzie śpiący po 6-7 godzin na dobę żyją dłużej od tych, którzy śpią 8 i więcej godzin. Śpiący w sposób naturalny także żyją dłużej. Choroba często wiąże się ze wzmożoną potrzebą snu. Ewolucja wykształciła szereg mechanizmów obronnych przed brakiem snu. Jeżeli nie śpimy tyle, ile tego wymaga nasz organizm, czujemy się zmęczeni, często też przygnębieni. Sen ma olbrzymi wpływ na prawidłowy rozwój i funkcjonowanie organizmu ludzkiego. Amerykańscy naukowcy wyliczyli, że sen już dłuższy o godzinę obniża ryzyko rozwoju miażdżycy. Z badań wynika, iż sen zmniejsza ryzyko zwapnienia tętnic wieńcowych, które to właśnie prowadzi do miażdżycy. Naukowcy twierdzą, że sen może zapobiegać zmianom chorobowym w tętnicach, ponieważ w czasie spoczynku spada ciśnienie krwi i obniża się poziom kortyzolu, tzw. hormonu stresowego, obecność którego prowadzi też do zmian zwyrodnieniowych tętnic.

A czy same sny różnią się w zależności od płci? Od dawna wiadomo, że sen kobiet i mężczyzn różni się od siebie. Kobiety najczęściej śnią o znajomych sobie osobach. Akcja ich snów toczy się najczęściej w znanych, zamkniętych pomieszczeniach. Akcja snów męskich rozgrywa się tymczasem w nieznanych pomieszczeniach, a jeszcze częściej - na wolnych przestrzeniach. Sny mężczyzn mają w głównej mierze podłoże erotyczne. Mężczyzna śni także o walce i o pracy. Co ciekawe, to nie mężczyźni, lecz kobiety częściej skarżą się na bezsenność.