Zatrucie alkoholowe

ZATRUCIA ALKOHOLOWE

Zatrucie jest to choroba powstała wskutek działania czynników chemicznych na organizm ludzki. Substancje chemiczne wywołujące zatrucia to trucizny. Należy pamiętać, iż ta sama substancja może wywołać zupełnie różne skutki; może bowiem leczyć, ale może i szkodzić. Wszystko zależy od dawki, drogi wprowadzenia do organizmu, wieku, płci, ogólnego stanu zdrowia. Trucizna jest, więc, taką substancją, która wprowadzona do organizmu wskutek swoich właściwości fizykochemicznych może wywołać zmiany struktury lub zaburzenia czynności organizmu, wynikiem których jest ciężka choroba, a nawet śmierć. Wśród zatruć wyróżniamy zatrucia rozmyślne oraz przypadkowe. Główną przyczyną zatruć pierwszego rodzaju jest świadoma chęć pozbawienia siebie zdrowia lub życia. Są one jedną z form ucieczki od sytuacji stresowej, w jakiej znalazł się dany człowiek.

Zatrucia przypadkowe są najczęściej wynikiem nieświadomego i niezależnego od woli użycia trucizny. Jednym z najpoważniejszych problemów tak klinicznych, jak i społecznych są zatrucia alkoholowe. To one - zaraz po zatruciach lekami - stanowią jedną z najczęstszych przyczyn zatruć. Inne trucizny to: pestycydy, gazy (głównie tlenek węgla), środki narkotyczne i halucynogenne, grzyby, rozpuszczalniki organiczne, substancje żrące, glikole, metale i ich związki.

Oczywiście, alkohol spożyty w małej ilości nie działa szkodliwie na organizm ludzki. W określonych przypadkach jest on nawet pożądany - przykładowo jako środek pobudzający czynność serca i płuc. Jako że alkohol przenika ściany żołądka i bezpośrednio dostaje się do krwiobiegu, przeto znacznie przyspiesza przemianę węglowodanów i tłuszczy. Nadmierne spożycie alkoholu prowadzi jednak do objawów zatrucia. Do najczęstszych zatruć alkoholowych zaliczamy zatrucie alkoholem etylowym, alkoholem metylowym oraz glikolem etylenowym.

Alkohol etylowy (etanol, spirytus vini) najczęściej spotykany jest w napojach alkoholowych o różnej zawartości procentowej. Ma również zastosowanie w lecznictwie i przemyśle, chociażby jako rozpuszczalnik. Alkohol etylowy wchłania się niezwykle szybko, bo już w żołądku. Do podstawowych objawów zatrucia etanolem zaliczamy: zaczerwienienie skóry, przekrwienie spojówek, euforię, zamazaną i bełkotliwą mowę, niezborność ruchów, zaburzenia oddychania i krążenia, śpiączkę. W wyniku zatrucia alkoholem etylowym może dojść nawet do śmierci. Śmierć najczęściej jest spowodowana porażeniem układu oddechowego lub ostrą niewydolnością krążenia. Aby stwierdzić upojenie i prawidłowo ocenić ciężkość zatrucia, trzeba oznaczyć stężenie alkoholu we krwi. Pozwala to na rozpoznanie także zatruć mieszanych, np. lekami nasennymi. Takie zatrucia w upojeniu alkoholowym występują dość często - zarówno rozmyślnie, jak i przypadkowo. Pierwsza pomoc w przypadku zatrucia alkoholem etylowym sprowadza się do zabezpieczenia podstawowych czynności życiowych, ułożenia ciała w pozycji bocznej ustalonej oraz zapewnienia ciepła.

Alkohol metylowy (metanol, spirytus/alkohol drzewny) ma szerokie zastosowanie w technice. Bywa używany jako rozpuszczalnik, składnik preparatów odmrażających, środków do czyszczenia szyb, farb. Ani smak, ani zapach nie odróżnia go od etanolu. Jest jednak nieporównanie bardziej od niego toksyczny. Metanol szybko wchłania się z przewodu pokarmowego i z powierzchni skóry, a także pod postacią par przez inhalację. Jest wolniej wydalany. Spala się niecałkowicie; przy spalaniu powstają bardzo szkodliwe metabolity, formaldehyd i kwas mrówkowy, powodujące zakwaszenie organizmu i poważne uszkodzenie nerwów wzrokowych (istnieje niebezpieczeństwo oślepnięcia po 4-15 ml). Objawy występują po różnym czasie - najczęściej w 40 minut-72 godzin po spożyciu; poważne objawy zatrucia są obserwowalne zazwyczaj po 12-24 godzinach od spożycia. To wszystko jest uzależnione, chociażby, od równoczesnego spożycia alkoholu etylowego, opóźniającego przemianę metanolu. Do początkowych objawów zaliczamy: zawroty i bóle głowy, osłabienie, nudności lub wymioty, bóle brzucha. Kolejnymi objawami zatrucia metanolem są: zaburzenia wzroku aż do całkowitej ślepoty, obniżenie ciśnienia tętniczego, oziębienie ciała, duszność, drgawki. Śmierć następuje wskutek porażenia układu oddechowego, a niekiedy mocznicy. Dawka śmiertelna u osób dorosłych wynosi ok. 15-30 ml. Leczenie obejmuje wstępną stabilizację, przyspieszenie eliminacji oraz podanie odtrutek. Wstępna stabilizacja obejmuje udrożnienie dróg oddechowych, sztuczną wentylację i resuscytację oddechowo-krążeniową. Jeżeli stężenie metanolu we krwi wynosi powyżej 20-50 mg/100 ml, należy wykonać zabieg hemodializy. Do odtrutek podawanych w przypadku zatrucia metanolem zaliczamy etanol oraz foliany.

Glikol etylenowy jest bezbarwną, bezzapachową, oleistą cieczą, o słodkawym smaku. Dobrze miesza się z wodą. Jest używany jako rozpuszczalnik, ale także do produkcji niektórych kosmetyków. Glikol etylenowy jest też składnikiem preparatów zabezpieczających przed zamarzaniem. Do zatrucia glikolem etylenowym dochodzi jedynie na drodze doustnej. Alkohol ten jest mało lotny i nie wchłania się przez skórę. Najczęściej ludzie mylą glikol etylenowy z alkoholem i to stanowi przyczynę zatruć. Objawy zatrucia są zbliżone do objawów zatrucia alkoholem etylowym. Objawy narastają stopniowo. Podobnie jak w przypadku zatrucia metanolem, objawem charakterystycznym jest znaczna kwasica. W przebiegu zatrucia glikolem etylenowym można wyróżnić trzy kolejno występujące po sobie etapy. Etap pierwszy występuje 1-12 godzin od spożycia. Charakteryzuje się on m.in. drgawkami, śpiączką. Mogą występować także następujące objawy: nudności, wymioty. To na tym etapie zaczyna rozwijać się kwasica metaboliczna. Etap drugi występuje 12-24 godzin od spożycia, a charakteryzuje się występowaniem przyspieszonego oddechu, łagodnego wzrostu ciśnienia tętniczego krwi, poprzedzonego wystąpieniem objawów niewydolności i zapaści krążeniowej. Dla etapu trzeciego (24-72 godzin od spożycia) właściwe są: ostra nekroza cewek nerkowych, a ostatecznie ostra niewydolność nerek, będąca przyczyną zgonu. Dawka śmiertelna glikolu etylenowego wynosi około 1,0-1,5 ml/kg. Pierwsza pomoc w przypadku tego zatrucia polega na natychmiastowym wywołaniu wymiotów. Należy zabezpieczyć podstawowe czynności życiowe zatrutego. Koniecznością jest także jak najszybsze przewiezienie go do szpitala.