Brak potostwa jako jeden z męskich problemów
Obecnie co piąta para nie może doczekać się potomstwa. Ten problem dotyka wciąż wielu Polaków. Ok. 30% z nich ma jednak szansę na spełnienie swoich rodzicielskich marzeń.
BRAK POTOMSTWA JAKO JEDEN Z MĘSKICH PROBLEMÓW (I)
Obecnie co piąta para nie może doczekać się potomstwa. Ten problem dotyka wciąż wielu Polaków. Ok. 30% z nich ma jednak szansę na spełnienie swoich rodzicielskich marzeń. Wina za trudności z zajściem w ciążę nie leży tylko i wyłącznie po stronie kobiet, a przynajmniej nie zawsze. Zdarza się bowiem i tak, że za brak potomstwa, mimo usilnych starań, odpowiedzialny jest mężczyzna.
Rozróżniamy niepłodność pierwotną oraz wtórną. Z niepłodnością pierwotną mamy do czynienia wtedy, gdy kobieta nigdy nie była w ciąży. Zdarzają się jednak i takie pary, które od kilku lat są szczęśliwymi rodzicami, ale potem mają spore problemy z doczekaniem się kolejnego potomka. Tego typu niepłodność nazywa się niepłodnością wtórną. To nie wyczerpuje wszystkich możliwości.
Bywają wszak i pary, w których tak kobieta, jak i mężczyzna ma dziecko z poprzedniego związku, lecz mimo usilnych starań nie mogą mieć wspólnych dzieci. Tego typu przypadki określa się mianem bezpłodności ograniczonej. Problem niepłodności może dotyczyć kobiety (niepłodność żeńska) albo mężczyzny (niepłodność męska). Często zdarza się i taka sytuacja, że oboje partnerzy mają zaburzenia płodności (niepłodność małżeńska).
Kiedy zaczynamy się niepokoić? Kiedy taki niepokój jest niepokojem uzasadnionym? Para może mieć podstawy do obaw, że spełnienie marzenia o posiadaniu wspólnego dziecka nie będzie proste dopiero wtedy, gdy po roku regularnego współżycia bez żadnego zabezpieczenia nie doczeka się ciąży. Regularne starania o ciążę oznaczają współżycie seksualne średnio 3 razy w tygodniu. Częstsze uprawianie seksu wcale nie pomaga, gdyż wówczas obniża się poziom jakości nasienia! Jeżeli mamy do czynienia z kobietą przed 27 rokiem życia, to mówimy nie o roku, ale o 2 latach. Jest to spowodowane tym, że młodszym kobietom jest po prostu łatwiej zajść w ciążę. Warto wspomnieć, że tylko współżycie w czasie 2-3 dni po jajeczkowaniu i na kilkanaście godzin przed daje szansę na zajście w ciążę.
Powodów niepłodności u mężczyzn może być wiele. Najczęstszą przyczyną niepłodności u mężczyzn są uszkodzenia jąder oraz zaburzenia związane z jakością plemników. Plemniki są to bardzo wrażliwe komórki, a na ich wyprodukowanie potrzebnych jest aż 7 tygodni, zaś w każdym stadium tego procesu są one narażone na rozmaite czynniki mogące spowodować wady w ich rozwoju i budowie.
Uszkodzenie jąder może mieć charakter mechaniczny, ale może doń dojść również na skutek pewnych chorób. Przebycie po okresie dojrzewania zapalenia jąder, związanego ze świnką może spowodować azospermię (brak plemników w spermie) lub oligospermię (zbyt niska liczba plemników w nasieniu). Z kolei zapalenie jąder, do jakiego dojdzie w następstwie przebycia rzeżączki lub gruźlicy może prowadzić do całkowitego nawet zaniku funkcji jąder. W wyniku zakażeń przenoszonych drogą płciową, wywołanych przede wszystkim przez Chlamydia trachomatis lub Mycoplasma hominis może dojść do rozwoju powikłań, co może spowodować trwałą niepłodność. Radio- i chemioterapia prowadzą do zmian płodności. Uszkodzenie jąder po napromieniowaniu jest na ogół trwałe, jakkolwiek czasami dochodzi do częściowego nawrotu spermatogenezy po kilku latach.
Inną z przyczyn męskiej niepłodności są zaburzenia hormonalne. I tak, niedobory gonadotropin objawiają się opóźnionym (ewentualnie: zahamowanym) dojrzewaniem, zmniejszoną potencją seksualną, azospermią lub oligospermią. Choroby przysadki mózgowej (np. gruczolak przysadki) często wiążą się z niedoborem gonadotropin, któremu towarzyszy hipogonadyzm oraz niepłodność. Jako że w organizmie ludzkim wszystkie hormony współgrają ze sobą, dlatego też za obniżoną produkcję plemników odpowiadają nie tylko hormony płciowe.
U podłoża męskiej niepłodności może tkwić też nieprawidłowa budowa samego prącia. Wśród wad wrodzonych prącia najczęściej obserwuje się: stulejkę, krótkie wędzidełko, wierzchniactwo oraz spodziectwo. Stulejka jest stanem, w którym dochodzi do zrośnięcia się napletka z żołędzią, co zaburza prawidłowy wytrysk nasienia. Zbyt krótkie wędzidełko łączące napletek z zewnętrznym ujściem cewki moczowej może uniemożliwiać odbycie prawidłowego stosunku płciowego, powodując ból i ewentualne krwawienie (o ile dojdzie do naderwania wędzidełka). Wierzchniactwo jest to stan, w którym ujście zewnętrzne cewki moczowej znajduje się na grzbietowej powierzchni prącia lub na żołędzi. Spodziectwo jest zaś stanem, w którym ujście zewnętrzne cewki moczowej znajduje się na brzusznej powierzchni prącia.
Skręcenie jąder, żylaki powrózka nasiennego, wodniaki jąder - to kolejne przyczyny niepłodności u mężczyzn. Żylaki powrózka nasiennego dotyczą ok. 20% wszystkich mężczyzn - w tym od 25 do 40% mężczyzn niepłodnych. Żylaki powrózka nasiennego mogą pogarszać jakość plemników oraz zmniejszać męską płodność. Najprawdopodobniej dochodzi do tego w wyniku ocieplenia jąder przez zalegającą w nadmiarze krew w żylakach, która doprowadza do zaburzeń budowy i ruchliwości plemników oraz blokuje enzymy akrosomalne, uniemożliwiając zapłodnienie.
Zła jakość plemników wynika w głównej mierze z nieprawidłowego trybu życia mężczyzny. Nie tylko nadużywanie alkoholu, stosowanie narkotyków i pewnych leków, ale także noszenie zbyt obcisłych ubrań z tworzyw sztucznych, podnoszących temperaturę jąder, ma fatalny wpływ na jakość męskiego nasienia. Dobrze wiedzieć, że plemnikom najbardziej sprzyja temperatura 35?C. Częste wizyty w saunie lub gorączka są w stanie powiększyć problemy z płodnością. Eksperci od endokrynologii reprodukcyjnej pracujący w Stritch School of Medicine w Chicago stworzyli listę czynników obniżających płodność u mężczyzn. Badania przez nich przeprowadzone głoszą m.in., że ciepło wydzielane przez trzymane na kolanach laptopy obniża poziom plemników w spermie i ich prawidłowy rozwój.
W konsekwencji zbyt częstego obcowania z laptopem zmniejsza się szansa na zostanie ojcem. Produkcja plemników jest mocno ograniczona także w przypadku mężczyzn otyłych, a także tych, którzy uprawiają zbyt intensywne ćwiczenia wytrzymałościowe. Nie powinien dziwić fakt, że organizm mężczyzny, który pali, nadużywa alkoholu i ma stresującą prace, produkuje mniejszą ilość nasienia oraz plemniki gorszej jakości, niż organizm mężczyzny prowadzącego zdrowy tryb życia.
Sporym czynnikiem ryzyka są choroby ogólne, a zwłaszcza cukrzyca, gruźlica, zapalenie nerek, choroby trzustki i wątroby. Przykładowo, u mężczyzn chorych na cukrzycę i stwardnienie rozsiane często dochodzi do wstecznego wytrysku lub jego braku. Ciężkie choroby ogólnoustrojowe często prowadzą bowiem do niedożywienia organizmu, spadku masy ciała i, co za tym idzie, do obniżenia jakości nasienia! Nieprawidłowe funkcjonowanie przysadki mózgowej, tarczycy czy też kory nadnerczy również ma tutaj niebagatelne znaczenie. U mężczyzn z przewlekłym zapaleniem gruczołu krokowego plemniki są mniej ruchliwe i mogą być przyczyną niepłodności. Panowie po 40. roku życia także mogą mieć problem z powołaniem na świat swego następcy. Zapalenie gruczołu krokowego i pęcherzyków nasiennych często uniemożliwia odbywanie stosunków płciowych, co więcej - prowadzi do niekorzystnych zmian w nasieniu, w znacznym stopniu obniżających zdolność plemników do zapłodnienia.
Co ciekawe, wśród przyczyn męskiej niepłodności wymienia się także czynniki środowiskowe takie, jak: substancje chemiczne oraz metale ciężkie. Czynnikami ryzyka dla spermatogenezy jest ekspozycja na pestycydy, a także organiczne środki chemiczne; nawet śladowe ilości metali ciężkich (np. ołów, kadm) w nasieniu hamują czynność enzymów zawartych w akrosomie i mogą toksycznie wpływać na spermatogenezę.
